BIOTEKNOLOGIA
Bioteknologia, zalantzarik gabe, azken hamarkadotan aurrekuntzarik
ikusgarriena izan duen biologiaren adarra da. Lasterketa honetan, Giza Genoma
Proiektuak eginkizun garrantzitsua eta funtsezkoa izan du; izan ere,
zientziaren eta teknologiaren arloan orain arte lorturiko aurrekuntzarik
handiena izan da. Nahiz eta ingeniaritza genetiko eta bioteknologia
hitzek mesfidantza, arriskua eta beldurra eragin pertsona batzuen artean,
gizarteak itxaropen asko ditu hauen garapenean jarrita. Arlo hauetan erabiltzen
diren teknika eta erabilpen garrantzitsuenak aztertuko ditugu.
Bioteknologia:
Bioteknologia zer den azaltzea zaila da, baina Paul Wymerrek emandako
definizioaren arabera, bioteknologia zientziaren eta ingeniaritzaren
printzipioen aplikazioa da, materia batzuk eragile biologikoen bidez aldatzeko
prozesuetan, ondasunak eta zerbitzuak lortzeko.
Betidanik erabili izan dugu bioteknologia, adibidez ardoa, ogia,
ozpina... egiterakoan, baina ez genekien zer gertatzen zen zehazki prozesu
horietan. XIX. mendearen erdialdean, Pasteur zientzialariak hartzidurari
buruzko ikerketak egiterakoan, konturatu ginen zer gertatzen zen produktu hauek
ekoizterakoan eta orduan hasi ziren bioteknologiari buruzko benetako
ikerkuntzak. XX. mendearen amaierako geneei eta oinarri molekularrei buruzko
ezagutza berriek honen aurrerapenean lagundu zuten.
Bi prozesu bioteknologiko mota ezberdintzen ditugu: tradizionalak eta
modernoak.
Prozesu bioteknologiko tradizionala, metabolismoaren
eraginez gizakiarentzat substantzia erabilgarriak sortzeko gauza diren
mikroorganismoak eskala handian haztean oinarritzen da. Hazkuntza
hartzitzaileetan gertatzen da: energia lortzeko oxigenorik gabeko prozesu
metabolikoak dira eta horietan produktu
bezala gure eguneroko elikagaiak lortzen dira: ardoa, sagardoa, esnekiak...
Prozesu bioteknologiko modernoak: oraintsu
garaturiko tekniken erabileran oinarritzen direnak, adibidez, ingeniaritza genetikoa.
Prozesu modernoak zehatzago aztertuko ditugu.
Zelulen hazkuntza:
Zelulak in vitro kontserbatzean eta horien propietate biokimikoak, fisiologikoak nahiz genetikoak aztertzean oinarritzen diren teknikak dira. Horretarako
laborategietan zelula bat aztertzen da, normalean zelula ama bat, eta nola
ugaltzen den, nola eta zein abiaduratan zatitzen den... ikusten da. Nahiz eta
prozesu sinplea dirudien, erabilpen asko ditu: minbiziaren aurkako ikerketak
egiteko (minbizia zelulen kontrolik gabeko zatiketa masiboa da), birusen
aurkako txertoak sortzeko, klonazioari buruzko aurrerapenak lortzeko,
ernalketan denok garen zelula bakar batetik pertsona bat izateraino gertatzen
diren prozesuak azaltzeko edota zelula ama batetik abiatuta transplantatzeko
prest dagoen organo oso bat lortzeko erabiltzen dira teknika hauek.
ADN birkonbinatzailea:
Artifizialki sortutako ADN molekula bat da, bi
organismoren informazio genetikoak nahasterakoan eratzen dena. Praktika honen
helburu nagusia da bien gauza onuragarriak molekula batean elkartzea eta gero
ADN hori organismo batean sartzea bere funtzio biologikoak hobeto betetzeko.
Organismorik erabilienak bakterioak eta birusak
dira, hauen ADN molekulak sinpleenak direlako. Horretarako, modifikatu nahi den
organismoren ADNa ateratzen da, artifizialki lortutako gene zatia entzimen
bidez txertatzen da honetan eta berriz zelularen nukleoan sartzen da. Praktika
honek aplikazio ugari ditu eta oraindik ez dago guztiz garatuta.
Janari transgenikoak: genetikoki modifikatutako elikagaiak dira (normalean barazkiak edo animaliak) kanpoko faktoreei aurre egiteko. Aldaketa ezagunenak dira pestiziden aurkako
inmunitatea garatzeko edota tenperatura aldaketei aurre egiteko barazkiak, eta
masiboki hazitako animaliak, hauetatik haragi gehiago lortzeko. Nahiz eta alde
positibo ugari izan, askoren ustez janari hauek ez dira osasunerako naturalak bezain onuragarriak
eta hainbat talde
ari dira hauen aurka lan egiten.
Medikuntzan: ezagunenak diabetesarekin lotuta
dauden praktikak dira. Gizakiok, berez, intsulina deitzen den proteina bat
ekoizteko gai gara, eta proteina honen funtzioa odolean daukagun azukre
kantitatea kontrolatzea da. Intsulina ekoizteko ezintasunari diabetesa
deritzogu eta sufritzen duten pertsonek hartzen duten azukre kantitatea
kontrolatu behar dute edota intsulina injektatu behar dute. Gaur egun, metodo
bat garatzen ari da honi aurre egiteko. Birus bat hartzen da eta honi bere
material genetikoa ateratzen zaio eta intsulina produzitzeko genea txertatzen
zaio. Birus hau diabetikoa den pertsona baten barruan sartzen da eta birusa
zeluletan erreplikatzen hasiko da. Modifikatutako informazio genetikoari esker
birusek, gaixotasun bat garatu ordez, zelulen ADNa aldatuko dute eta intsulina
produzitzeko gai izango dira. Prozesua irudietan ikus dezakegu:
Klonazioa:
Azkenik, polemika gehien sortu duen gaia aztertuko dugu. Klonazioa
garatuta dauden organismo, zelula edo molekula baten kopia zehatzak modu
asexual baten bidez lortzeari deritzogu. Klonazioak lortutako lehen arrakasta
Dolly ardiaren kasua izan zen: ugaztun oso bat sortu zen zelula heldu batetik,
eta ez enbrioi-zelula batean oinarrituta. Zalantzarik gabe, biologiaren eta
genetikaren lorpenik garrantzisuena izan da historian zehar.
Dolly ardiaren klonazioa prozesu konplexu eta luzea izan zen. Lehenengo urratsa ardi baten zeluletatik material genetikoa, ADNa lortzea izan zen. Beste ardi baten obuluak ateratzea izan zen hurrengo urratsa eta honen ADNa ere obulutik atera zuten. Lehenengo ardiaren ADNa, bigarrenaren obulu hutsean txertatu eta "ernaldutako" obulua hirugarren ardi baten uteroan jarri zen. 5 hilabeteko haurdunaldiaren ondoren, 1997ko otsailaren 23an, lehenengo ardiaren klon bat jaio zen, Dolly ardia. Esperimentu hau beste 230 aldiz errepikatu zen eta Dolly izan zen jaio zen bakarra, baina jaio eta urte bat geroago hil egin zen klonatutako ardia.
Gaur egun, klonazioaren aplikazio nagusiak medikuntza arlokoak dira,
zelula ametatik abiatuta transplanteetarako organoak eta proteinak lortzeko.
Etorkizunean uste da industriarako, abeltzaintzarako... aplikazioak lortuko
direla baina oraindik garatu behar dira. Hala ere, aurrera joateko oztopo ugari
duen praktika bat da, pertsona asko klonazioaren aurka daudelako. Etikoa al da
pertsonak klonatzea? Bidezkoa al da izaki bizidunen bizitzarekin jokatzea
esperimentuak egiteko? Azkenean, klonek gu bezalako bizitza dute. Zertarako
erabiliko ziren lortutako klonak? Norbera aske da nahi duena pentsatzeko.
Bibliografia:
•
Anaya Biologia 2. Batxilergoa
liburua
Asier ITURRATE
@Asieritu
@Asieritu
Batxilergoko 2. maila
.png)
Sarrera honek 3. #KulturaZientifikoa Jaialdian parte hartzen du
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina